von mas 10.08.2020 06:45 Uhr

Una Terra… cinque Lingue! – Der groess wargessne: der schlitt!

Prima dell’avvento dei mezzi di trasporto moderni su ruota: moto, motocarro, trattore, auto ecc. in Roveda esisteva un unico mezzo di trasporto: LA SLITTA – di Domenico Puecher

Wöur as de Plinder met Röider kemmen sae’n: Auto ond Motorn, en Oechlait hot men lai en SCHLITT kennt ond braucht.

Men hot warloht en Schlitt za brauchen de Röider wöur net wiel Johr, en de löistn wan sechzger Johr, bawai de eerst Stross wer Auto ist en Oechlait kemmen en Johr wieraondsechzg finz en de Keher, unter de Kirch, wrüher hob’n ber lai egna Be’n gahobt, za geha za Wuess oder met an Schlitt, ond as a toel Saitn ist men hort met an Schlitt wirbai: de Be’n saen eng ond rohene gaben.

De Regierung wa Treent noh’ en Krieg hobn üns bia billa Lait gaholtn, ond gonz wargessn, gor ausgalocht wan Wremen, benn ber anoh ka Persn met de Köispn gongen sae’n.

Ober de Lait wan sen Johr sae’n stölzer ond glückeger gaben, as de Lait wa hait!

Schaugt ‘i sog galebeta Sochen, net Sochen wa der onder Belt!

Keher ber um zan ünser SCHLITT, a Plunder, wiel braucht en gonzn Alpnlond, ond en Oechlait hot er finz en simzigen Johr gabehrt, en Johr as de Stross en Öuberperg, ond glaem kan olla de Höf wirbai ist.

Finz de sen Johr hot men olls met ‘n Schlitt g’wühert, oder asn Pukl trg’n.

Met ‘n Schlitt hot men ‘s Höib, ‘s Holz, de Ströib, de Produktn wan Acker hoem g’wühert, de ünser Familie benn de Dürr gaben ist hot men gor Bosser g’wühert met a Woss as an Schlitt.

Wiel wort hot men a Pehn, gamocht wa höisslena Göirtn, as ‘n Schlitt galeigt, za wühern Mist oder kloena Sochen.

Nieder Familie hot oen hob’n gamüesst, de Familien met meherer Mander hob’n  mehere Schlittn gahobt, abia as nieder Monn an Schlitt gahot hot.

Benn an Monn en sae Schlitt gahobt hot, hot men sog’n könnt, dass er wer de Orbet baroet ist. En nieder Familie hot ‘s olbe an Monn met Kunst gahobt, er hot könnt besser als de ondern Schlitt mochen, benn ‘s en a Familie niemed könnt hot, hot men wan an Nochber oder wan an Wraet an Schlit mochen galoht.

En Binter benn an Groessn hot an Schlitt repariert oder an nain gamocht, hob’n olla de Kinder met groessn Interesse zua schaut, ond benn sie groess kemmen sae’n hob’n se gabisst, bia men an Schlitt mocht.

Der Schlitt muess ring ond storch sae’n, bawai lahr hot men ihn as an Oksl anautrogn, ond pfosst  ano g’wühert.

De Schlittn as men hot wan a’ Röuss ziehen galoht, sae’n schböirer ond stärcher gaben, men hot se nia trogn gamüesst, men hot se lai g’zöuchen.

Der Schlitt ist gonz lai wa Holz gamocht kemmen, met holzena Nöigl.

Benn men an Schlitt braucht hot, en Johr wöur hot men de Stücker baroetn, ond dorn galoht, an guetn Schlitt muess durr ond ring sae’n.

De Kruechen hob’n wa Buech oder Oglbuech sae gamüesst, a hörts Holz as long gabert hot, de ondern Stücker wa Birch, bawai sie ist storch ond ring: der Schlitt muess storch ond ring sae’n.

Der Schlitt hot wier Elementn gahobt: zboa gueta Kruechen unter, met wöur zboa birchena Höirn, wier birchena oder oechena Poerleng wan a Sponn, ond zboa birchena Jöchler. Za leign de Höirn as de Kruechen hot men braucht zboa oder drai hölzena Nöigl wa Oech oder Ihel, storches Holz.

Men hot net wiel Plünder braucht: an Bail, a’ Sog, an Böuhrer, a’ Holzweil ond an Hommer, Plünder as olla de Familien gahobt hob’n.

De Kunst wan Schrainer hot gabüsst bos wer a’ Holz brauchen, men hot net a Birch um g’schlogn za mochen a Jöchl oder an Höurn, benn as men an Bam gahockt hot, hot men olbe g’schaut benn a Stuck wa Schlitt auser kimmt, met hot ‘s Stuck hi’galeigt za lohn dorn ond benn men hot’s braucht ist baroet gaben, wrüherer hot met olbe wer de Neät as noh kimmt gadenkt.

Der Schlitt hot schöa sae’n gamüesst ond der Schrainer hot zan bestn gaorbetn, za mochen ihn schöa ond dester. Er hot begn gamüesst as beeda Saitn glaich, za können ihn dester trogn.

Der mae öltest Brueder, hot könnt guet en Bail brauchen, er hot schöena Schlittn gamocht, bier kleenera Brüeder hobn olbe met Interesse zua g’schaut.

Lieber olter Schlitt, wer hunderte Johr hob’n ber di’ braucht, du host üns en Puckl daröttet, ond olls en an Agnblick de wier Röider hob’n di wan Strossn wort ganommen, ond de meherestn Lait wa hait bissn überhaupt nicht dass du nöu galebt host.

La grande dimenticata : LA SLITTA.

Prima dell’avvento dei mezzi di trasporto moderni su ruota: moto, motocarro, trattore, auto ecc. in Roveda esisteva un unico mezzo di trasporto : LA SLITTA.

Il passaggio dalla slitta alla ruota è avvenuta non molti anni fa, negli ultimi anni sessanta, perché la prima strada carrozzabile è arrivata in fondo al paese, fino sotto la chiesa nel 1964 e prima c’erano solo strade percorribili a piedi o al massimo con una slitta, che a volte passava con difficoltà tanto erano strette e ripide.

Evidentemente i governanti provinciali del dopoguerra, ci ritenevano come uomini selvatici da lasciare per loro conto, completamente dimenticati e persino derisi quando scendevamo a piedi fino a Pergine con le nostre “dalmedre” ai piedi.

Eppure la gente di quegli anni era più spavalda e più felice più di quella di oggi!

Guardate che vi racconto cose vissute, non cose dell’altro mondo!

Torniamo alla nostra SLITTA, un mezzo molto comune in tutto l’arco alpino, che in Roveda ha resistito, ripeto, fino al 1970 circa, quando ormai una strada carrozzabile arrivava fino a Roveda alta, e passava vicino a quasi tutti i masi.

Fino a quegli anni tutto veniva trasportato su slitta o a spalle. Sulla slitta si portava a casa la legna, il fieno, i prodotti dei campi, il fogliame da usare per il letto degli animali, la nostra famiglia persino l’acqua potabile in periodi di siccità: con una piccola botte sulla slitta trainata a mano o con un cavallo.

Spesso sulla slitta si metteva una “ bena”, come un grande cesto ovale, fatta di rami di nocciolo, e con essa si trasportavano cose sfuse come patate, letame, ecc.

Ogni famiglia ne doveva avere almeno una, nelle famiglie con più uomini ce n’erano diverse, quasi che ogni uomo ne dovesse avere una, quando un uomo aveva una sua propria slitta voleva dire che era pronto al lavoro.

In quasi tutte le famiglie c’era un uomo un po’ più ingegnoso, che sapeva costruire una slitta, chi non riusciva a farla se la faceva fare da un vicino o da un parente in cambio di altro. Quando un adulto d’inverno si metteva a riparare una slitta o a farne una nuova, i bambini assistevano con interesse e a forza di vedere gli altri farne, da grandi sapevano bene come provare a costruirne una.

 La slitta doveva essere abbastanza leggera, perché da vuota si doveva portare a spalle, generalmente in salita e poi carica in discesa.

Le slitte fatte per essere trainate da un animale dovevano essere più forti e quindi più pesanti e queste non venivano mai portate in spalla.

La slitta era fatta tutta in legno, persino i chiodi erano di legno.

Chi sapeva di aver bisogno di una slitta nuova, l’anno prima si preparava il materiale, che non doveva essere verde appena tagliato, ma stagionato e più leggero.

Per i legni, che dovevano scivolare per terra, ci voleva un legno duro e resistente all’attrito, quindi faggio, olmo, acacia o carpine, per il resto si preferiva la betulla perché resistente e abbastanza leggera: Il segreto di una comoda slitta era proprio la leggerezza e la resistenza.

Gli elementi di una slitta erano quattro: due legni scivolosi, a cui si applicavano in testa due “corni” che servivano come manici per guidare, quattro legnetti alti una spanna circa, per distaccare da terra i due traversi che tenevano uniti i due scivoli.

Per fissare i due manici ai legni-pattino si usavano solitamente due o tre chiodi  di legno duro quercia o maggiociondolo, che difficilmente cedevano.

Non servivano molti attrezzi: semplicemente un’accetta bene affilata, una sega a mano, un trapano a mano, una raspa ed un martello, attrezzi che ogni famiglia poteva permettersi.

L’esperienza di ognuno, suggeriva da quale pianta prendere le varie parti di una buona slitta. Per recuperare un pezzo non si tagliava un intero albero, ma quando per qualche motivo si tagliava una betulla, subito si pensava se da quella potesse uscire un pezzo per una slitta, la stessa cosa per un faggio o un olmo, poi se lo metteva da una parte a stagionare, una volta si pensava sempre alle necessità del futuro.

La slitta doveva avere anche un aspetto estetico piacevole, quindi l’artigiano si impegnava  a lavorare i vari pezzi con precisione, tutto doveva essere simmetrico compreso il peso  e la forma.

Mio fratello maggiore era molto ingegnoso e abile a fare slitte, mi piaceva vedere come riusciva bene a tagliare con l’accetta.

Cara vecchia slitta, per secoli ti abbiamo usata e ci hai risparmiato la schiena, poi improvvisamente le quattro ruote ti hanno tolto dalla strada, ormai la maggioranza della gente non sa neppure che esistevi!

 

 

Jetzt
,
oder
oder mit versenden.

Es gibt neue Nachrichten auf der Startseite